ਜਤਿੰਦਰ ਮੌਹਰ
ਫੋਨ: 91-97799-34747
‘ਟੰਗ ਔਫ ਦਿ ਬਟਰਫਲਾਈ’ ਸਪੇਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ ਜੋ 1999 ‘ਚ ਪਰਦਾਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਹਦਾਇਤਕਾਰ ਜੋਸ ਲੂਈਸ ਕੁਐਰਦਾ ਹਨ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਮੋਂਚੋ ਜਿਹਨੂੰ ਮਾਂ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ‘ਚਿੜੀ’ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਡੌਨ ਗਰੇਗੋਰੀਉ ਜੋ ਮੁਕਾਮੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ।
ਫ਼ਿਲਮ ਮਨੁੱਖ ‘ਤੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਦਾਬੇ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕ ਤਹਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਾਬਾ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਟੇਟ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੰਦੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਸੋਚ ਅਤੇ ਗਲ ਤੱਕ ਡੁੱਬ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾ ਛੇੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਡੌਨ ਗਰੇਗੋਰੀਉ ਸਿੱਧੇ-ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਮੋਂਚੋ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਦਾਬੇ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਉਘਾੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਦੇ ਪਿਉ ਦੇ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ ਜਿਹਦੇ ਬਾਰੇ ਪਿਉ ਨੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ। ਕੁੜੀ ਇਕੱਲੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਦੇ ਆਸ਼ਕ ਨੂੰ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਹੈ। ਉਹ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕਬਾਬ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁੜੀ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਮਾੜਾ ਵਰਤਾਉ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਆਸ਼ਕ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਅੰਤ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਦਾ ਭਰਾ ਸੈਕਸੋਫੋਨ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਬੱਬੀ ਮਿਲੀ ਚੀਨੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਉਹ ਤੋਂ ਤਿੱਗਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਜਬਰੀ ਘਰਵਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਮੋਂਚੋ ਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੀ। ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੋ ਰਹੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਭਰਾ ਸੈਕਸੋਫੋਨ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਾਰਮਿਕ ਹਨ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀ ਦਾ ਘਰਵਾਲਾ ਉਹਨੂੰ ਘੜੀਸਦਾ ਹੋਇਆ ਸਮਾਗਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।æææ
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਡੌਨ ਗਰੇਗੋਰੀਉ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਿਦਾਇਗੀ ਸਮਾਗਮ ‘ਚ ਜੋ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਹਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਮੂਲ ਹਨ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਪਣੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਿਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਬੇਸ਼ੱਕ ਡਾਢਿਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਤਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸੰਗੀ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਪੇਨ ਦੀ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਕੇ ਦੇਖੋ æææ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ æææ ਮੁੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕੋਈ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਖੋਹ ਸਕੇਗਾ।”
ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਪੇਨ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਅੰਤ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਜੇਪੱਖੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਜਨਰਲ ਫਰੈਂਕੋ ਦੇ ਫ਼ੌਜੀ ਮੋਂਚੋ ਦੇ ਪਿੰਡ ‘ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਫ਼ਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਫਰੈਂਕੋ ਪੱਖੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ‘ਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੋਂਚੋ ਦਾ ਪਿਉ ਫਰੈਂਕੋ-ਵਿਰੋਧੀ ਸੀ ਪਰ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਘਰਵਾਲੀ ਦੇ ਮਨਾਉਣ ‘ਤੇ ਫ਼ਾਸ਼ੀਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਫੜੇ ਗਏ ਜੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਅਪਣੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਸਾਬਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਫ਼ੌਜੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਲਿਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਗ਼ੱਦਾਰ, ਸੁਰਖੇ, ਸੁਰਖ ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਨਾਸਤਿਕ’ ਵਰਗੇ ਬੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭੀੜ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ‘ਨਾਸਤਿਕ ਨਾਸਤਿਕ’ ਚੀਖ ਰਹੀ ਮੋਂਚੋ ਦੀ ਮਾਂ ਉਹਦੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਦਾ ਪਿਉ ਵੀ ਨਾਸਤਿਕ ਹੈ। ਮਰਨ ਲਈ ਜਾ ਰਹੇ ਜੀਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖਰ ‘ਚ ਡੌਨ ਗਰੇਗੋਰੀਉ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਡੌਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸੁੰਨ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਉਹ ਨਫ਼ੀਸ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮਨੁੱਖ ਹੈ ਪਰ ਟੱਬਰ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਲਈ ਮਾਂ ਡੌਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਸਾਰ ‘ਨਾਬਰ, ਸੁਰਖੇ’ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦ ਚੀਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਂ ਮੋਂਚੋ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਉ ਅਣਮੰਨੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਅਤੇ ਰੋਂਦਾ ਹੋਇਆ ਡੌਨ ਨੂੰ ‘ਗ਼ੱਦਾਰ’ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਗੱਡੀ ਤੋਰ ਲਈ ਹੈ। ਮੋਂਚੋ ਗੱਡੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਵੱਟੇ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਧਿਆਪਕ ਜੋ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਦੋਸਤ, ਮਹਾਨ ਉਸਤਾਦ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮਨੁੱਖ ਹੈ, ਉਹਦਾ ਕਸੂਰ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਬਰ ਹੋਣਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰ ਦਾਬੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
Leave a Reply