ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
ਫੋਨ: 91-94642-51454
ਨਾਮੀ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਖੁਦ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਦਾਰਾ ਜਾਪਣ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਐਨ 1940ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਉਥੇ ਪੁੱਜ ਗਏ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੋਂ ਚੱਲੇ ਸਾਂ। ਉਦੋਂ ਉਰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਅੱਜ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇਥੇ ‘ਵਿਦੇਸ਼ੀ’ ਲਫਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਚੁਭਣ ਲੱਗੇ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਗਲਤ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਰਾਜ ਕਰਨ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਉਹ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ।
ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਐਲਾਨ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਉਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਬਿਗਾਨੀ ਬੋਲੀ ਸਮਝ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਤੁਫੈਲ ਨੇ 1992 ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਲੀ ਗਲੋਚ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਹੈ। ਉਸ ‘ਤੇ ਤਿੱਖੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੋਏ। ਮਾਸਿਕ ਰਿਸਾਲੇ ‘ਰਵੇਲ’ ਨੇ ਜਮੀਲ ਅਹਿਮਦ ਪਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲੰਮਾ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਇਹ ਸਨ, “ਤੁਫੈਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ, ਬਾਪ ਤੇ ਸਾਰਾ ਖਾਨਦਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤ ਕਪੂਰਥਲਾ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।”
“ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਖੂਬ ਕਹੀ। ਜੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਲੀਮੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨਹੀਂ, ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੀ ਕਿਸੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਹੱਥ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਜਿਣਸਾਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
“ਤੁਫੈਲ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮਜਾਜ਼ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਮੀਆਂ ਜੀ, ਜ਼ਬਾਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਜਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛੁਰੀ ਨਾਲ ਫਲ ਕੱਟੋ ਜਾਂ ਗਰਦਨ, ਛੁਰੀ ਕਸੂਰਵਾਰ ਨਹੀਂ। ਅਰਬੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿ ਜ਼ਬਾਨ ਏ ਕਿ ਇਹ ਰਸੂਲ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਏ? ਪਰ ਅਬੂ ਜਿਹਲ, ਅਬੂ ਲਾਹਬ ਅਤੇ ਰਸੂਲ ਦੇ ਹੋਰ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵੀ ਅਰਬੀ ਸੀ। ਕਰੀਏ ਕੀ, ਤੁਫੈਲ ਸਾਹਿਬ ਮੀਰ ਤਕੀ ਮੀਰ ਵਾਂਗ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਫੁਰਮਾਏ ਹੋਏ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੰਨਦੇ ਨੇ, ਦੂਜੇ ਦੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।
ਲਗਦੇ ਹੱਥ ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਟਿੱਪਣੀ ਦੇ ਦੇਈਏ। ਆਮ ਸਾਦੇ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਮਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲਿੰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਉਪਰ ਇਹੋ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਨੋਟਿਸ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਸੀ। ਹੋਇਆ ਇਹ ਕਿ ਪਹਿਲੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ, ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿਚ ਡਾ. ਹੁਕਮ ਚੰਦ ਰਾਜਪਾਲ ਨੇ ਚੰਦ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ, ਉਪਰੰਤ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਬਿਆਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਧੂਈਂ ਦੀ ਅੱਗ ਅਜੇ ਮੱਠੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਈ ਕਿ ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਨੇ ਇਸੇ ਤੀਰਥ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਉਦੋਂ ਪੁੱਜੀ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਸਭਿਅਕ ਸਲੀਕੇ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਮਾਨ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕੁਨ ਨੂੰ ਹੋਛੀ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢੀ। ਇਸ ਕਾਰਕੁਨ ਨੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟਰ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੇ ਛਿੱਤਰ ਫੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਦ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹ ਦੇਣੀ ਸ਼ੋਭਨੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਆਦਿਕਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪੱਥਰ ਦੀ ਸੱਟ ਖਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਪੱਥਰ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਸਭਿਅਤਾ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਵੀ ਕਦੀ ਸਭਿਅਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਉਮੀਦ ਕਰੀਏ। ਆਮੀਨ!