ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਫੋਨ: 91-99150-91063
ਇੱਕ ਸਵਾਲ: ਕੀ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ‘ਆ ਰਹੇ ਹਨ’ ਜਾਂ ‘ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ’?
ਪੰਡੋਰੀ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਸਿਆਸੀ ਪਤਝੜ ਛਾਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਨਾ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਾ ਜਾਹੋ-ਜਲਾਲ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੌਣਕਾਂ।
ਉਹ ਸਾਰੇ ਇਕੋ ਹੀ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਪਰ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਧੜੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ, ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ। ਦਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ। ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਅਫਸੋਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹੇ/ਬੁੱਝੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਕ, ਪੰਡੋਰੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਅਫਸੋਸ, ਜੋ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਸਮੀ ਹੀ ਸੀ; ਤੇ ਦੂਜਾ, ਇਕੋ ਸਿਆਸੀ ਟੱਬਰ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਦੁੱਖ, ਜੋ ਅਸਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸੁਪਰੀਮੋ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ 19 ਅਗਸਤ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇਕ ‘ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਝਗੜਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਸਮਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮੈਨੂੰ ਦਾਸਤੋਵਸਕੀ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲ ‘ਕੈਰਮਾਜ਼ੋਵ ਭਰਾ’ (ਭਰੋਟਹeਰਸ ਖਅਰਅਮਅਡੋਵ) ਦੇ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚੇਤੇ ਆ ਗਏ ਜਦੋਂ ਇਕੋ ਟੱਬਰ ਦੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਓ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਸਵਾਲ ‘ਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮਿਲਦੇ, ਵਿਛੜਦੇ ਤੇ ਝਗੜਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਅਸਲ ਮਿਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਇਕ ਦੋਸਤ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਉਤਰਾ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦਾ ਚੋਖਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪੰਡੋਰੀ ਦੇ ਇਕੱਠ ਦੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜਵਾਬ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਹਕੀਕੀ ਜਾਪਿਆ: ਇਹ ਇਕੱਠ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਮਿਲਣੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਦੀ ਉਹ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਯਾਦ ਆ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਵਿਚੋਲਿਆਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਸਮਝੌਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੋਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਸਾਂ। ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਕਰਨ ਦਾ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਸੁਭਾਅ ਨਹੀਂ ਪਰ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਏਕਤਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਉਦਾਸ ਹਾਸੇ ਵਿਚ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਸੁਣਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ: “ਹਮ ਮਿਲੇ, ਮਿਲੇ ਭੀ ਤੋ ਕਯਾ ਮਿਲੇ, ਵਹੀ ਦੂਰੀਆਂ ਵਹੀ ਫਾਸਲੇ।”
ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਵਿਚ ਦੋ ਆਗੂ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਦਾ ਦਰਦਨਾਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਤੇ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦੀ ਕੈਦ ਵੀ ਭੋਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅਜੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੰਘੇ। ਉਹ ਤਾਂ ਇਕ ਵੱਡੇ ਟੁੱਟਦੇ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਸਨ, ਜੋ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਆਕਾਸ਼ ‘ਤੇ ਤੇਜ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਸੁੱਟ ਕੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ। ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਹੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਲੀਵਰ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਖਿੱਚਿਆ ਕਿ ਧਰਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਕੰਬਦੀ ਹੈ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਟੁੱਟ ਚੁਕੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਪੈਰਾਂ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁੜ ਮੁੜ ਜੋੜਨ ਦੇ ਪੀੜਾਂ ਮੱਲੇ ਅਤੇ ਕੰਡਿਆਲੇ ਰਾਹਾਂ ਉਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਅਜੇ ਵੀ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਅਖੀਰ ‘ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤਕਰੀਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਸੜਕ ਉਤੇ ਖਲੋਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਸ਼ ਮਾਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ ਕਿ ਸੜਕ ਉਤੇ ਖਲੋਤੇ ਭਰਾਵੋ! ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਹ ਨਾਅਰਾ ਲਾਓ ਤਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਜੋਸ਼ ਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਨਾਅਰੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਜੋਸ਼ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੰਡਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਿਆ। ਇਹ ਕੈਸਾ ਅਜੀਬ ਮਾਜਰਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਕਿਤੇ ‘ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ’ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ‘ਧੁਰ ਬਾਹਰੋਂ’ ਖਾਮੋਸ਼ ਤੇ ਡੁੱਨ ਵੱਟਾ ਹੀ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸ਼ ਮਾਨ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਡੀਕਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਦਮ ਨਹੀਂ ਤੋੜਿਆ।
ਜੇ ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕ ਤੇ ਵਿਵੇਕ ਲੀਹਾਂ ‘ਤੇ ਤੋਰਨ, ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਇਖਲਾਕੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨੇੜੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਬੋਝ, ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਤੇ ਦਰਦ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਇਆ ਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਹਰਾ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਉਚੇ ਟਿੱਲੇ ਉਤੇ ਬੈਠੇ ਇਸ ਜੁਝਾਰੂ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਜਿਵੇਂ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਇਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਤਰ ਦੁਹਰਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ: “ਅਜੇ ਨਾ ਆਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਸਾਡੀ, ਅਜੇ ਹਨੇਰਾ ਗਾੜ੍ਹਾ ਹੈ।” ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ-ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਛਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਾਇਦ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਉਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿੰਤਕ ਵਿਲ ਡਿਉਰਾਂ ਨੇ ‘ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ’ ਅੰਦਰ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਉਦਾਸ ਫਿਲਾਸਫਰ ਸ਼ਾਪਨਹਾਰ ਅਤੇ ਨਿਤਸ਼ੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੌਰ ਨੂੰ ਇੰਜ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ: ਬਾਲੋਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਾਸਕੋ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਦੇ ਮਿਨਾਰਾਂ ਤੱਕ ਹਰੇਕ ਸੈਨਿਕ ਕਬਰ ਉਦਾਸੀਨ ਤਾਰਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਕੋਈ ਖਾਮੋਸ਼ ਸਵਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀæææਇਹ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹਾਸੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਉਸੇ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਲੰਘ ਰਹੇ?
ਦਰਅਸਲ ਮੈਂ ਪੰਡੋਰੀ ਭੋਗ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ-ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਾਲੇ ਲੱਖਾਂ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਬਜੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਗੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਦੀ ਅਣਦਿਸਦੀ ਤੇ ਅਣਪਛਾਤੀ ਹਮਾਇਤ ਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਵੱਡੇ ਹੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਪੰਡੋਰੀ ਸਮਾਗਮ ਵੱਲ ਫਿਰ ਵਾਪਸ ਮੁੜਦੇ ਹਾਂ। ਕੀ ਤੁਸਾਂ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਤੇ ਸੁਣਨ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਉਮੜ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਸੋਈਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਭੀੜ ਨੇ ਐਤਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਕੈਸੇ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ, ਜੋ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹਨ ਤੇ ਛੱਡਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੇ। ਐਤਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਲੋਕ ਹੁਣ ਉਥੇ ਆਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਉਣਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਸੀ। ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਪਿਛੋਂ ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਰੌਣਕ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਉਹ ਜਾਹੋ ਜਲਾਲ, ਜੋ ਇਕ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਮਾਣਿਆ ਸੀ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰੇ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੰਨਾ ਮਹਿੰਗਾ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਾਰ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹਾਰ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਹੁਣ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਡਿੱਗਦੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਤੇ ਵੇਖ ਸਕਣਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਡੋਰੀ ‘ਚ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੇਖਿਆ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੇ ਟਾਹਣ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਟਾਹਣ ਵਿਚ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਨਾ ਹੀ ਜਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ। ਇਹ ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਬੇੜੀ ਹੁਣ ਰੁੜ੍ਹਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਮਿਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਦਿਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਸੀ।
ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਭਾਵੇਂ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਝਗੜਾ ਆਖ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਨੇ ਝਟਪਟ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਝਗੜਾ’ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਜਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਫਰਕ ਹੈ। ਸੁਨਾਮ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ‘ਚ ਜੋ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਤੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਵਿਚ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਾ ਧੜਾ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ‘ਬਾਗੀ ਪਰਿਵਾਰ’ ਨੂੰ ਉਸ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਖਿਆ ਗਿਆ। ਜੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਖਿਆ ਵੀ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸੋਚਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹਨ ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਇਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ‘ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ’ ਜਾਂ ‘ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ’? ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੁਣਨ ਹੀ ਵਾਲਾ ਸੀ ਕਿ ਖਹਿਰਾ ਧੜੇ ਲਈ ਉਹ ‘ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ’ ਜਦਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੇ ਧੜੇ ਲਈ ਉਹ ‘ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।’ ਫਿਲਹਾਲ ਦੋਵੇਂ ਧੜੇ ਕਿਸੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਭਰਮ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਹਨ।