ਅਵਤਾਰ ਐਸ. ਸੰਘਾ
(ਸਿਡਨੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ)
ਫੋਨ ਨੰਬਰ:-+61 437 641 033
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਪµਜਾਬ ਦੇ ਦੁਆਬਾ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇµਗਲੈਂਡ ਤੇ ਫਿਰ ਕੈਨੇਡਾ ਨੂੰ ਦੌੜਨ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਹੀ ਝੁੱਲ ਗਈ ਸੀ। ਸੱਤਰਵਿਆਂ, ਅੱਸੀਵਿਆਂ ਤੇ ਨੱਬੇਵਿਆਂ ਵਿਚ ਉਹੀ ਵਿਆਹ, ਵਿਆਹ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਨ।
ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਮੁµਡੇ ਤਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਕਿ ਕੋਈ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀ ਬਾਹਰੋਂ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਲੈ ਕੇ ਪµਜਾਬ ਆਉਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਉੱਧਰ ਸੱਦ ਲੈਣ। ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਲਿਆ ਹੁµਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਮੁµਡਾ ਬੀ.ਏ ਜਾਂ ਐਮ.ਏ. ਕਰ ਰਿਹਾ ਏ। ਕਈ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇµਨੀ ਆਪੋ-ਧਾਪ ਪਈ ਹੁµਦੀ ਸੀ ਕਿ ਐਮ.ਏ. ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਤੇ ਟਾਂਕਾ ਫਿੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਐਮ.ਏ. ਵਿਚੋਂ ਤੀਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਨµਬਰ ਆ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨਾ ਤਾਂ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਰਸ਼ਿਪ ਮਿਲਦੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣ ਨੂੰ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਐਮ.ਏ. ਦਾ ਸਕੋਰ ਕੀ ਆਇਆ ਸੀ। ਜੇ ਲੋਹੇ `ਤੇ ਤੱਤੇ-ਤੱਤੇ ਘਾਹ ਸੱਟ ਵੱਜ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕµਮ ਵਧੀਆ ਰਾਸ ਆ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦੇ 15 ਕੁ ਕੇਸ ਐਸੇ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਐਮ.ਏ. ਕਰਦੇ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਵਕਤ ਜਹਾਜ਼ ਚੜ੍ਹ ਗਏ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਹਾਲ ਹੋਣਾ ਸੀ- ਨਾ ਖੁਦਾ ਹੀ ਮਿਲਾ, ਨਾ ਵਿਸਾਲੇ ਸਨਮ। ਨਾ ਕਿਤੇ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨੌਕਰੀ ਬਗੈਰ ਚµਗਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਟੱਕਰਨਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮੇਰੇ 25 ਸਾਲ ਪµਜਾਬ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ-ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੈਂਕੜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐਸੇ ਟੱਕਰੇ ਜਿਹੜੇ ਬਸ ਸਾਡੇ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਹੀ ਚਾਲੂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁµਦੇ ਸਨ, ਜਮਾਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਲਗਾਉਣ ਜਾਂ ਨਾ ਲਗਾਉਣ ਤਾਂ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਲੜਕਾ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਜਾਂ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਏ। ਦੋ-ਤਿµਨ ਤਾਂ ਮੇਰਠ ਤੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਸਕੋਰ ਛੁਪਾ ਕੇ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਇਸ ਮਾੜੇ ਸਕੋਰ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪµਜਾਬ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੇ ਐਮ.ਏ. ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜੇ ਕੋਈ ਲੜਕੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਚµਗੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਕਦੀ ਠੀਕ ਜਿਹੇ ਥਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਕਦੀ ਉਹ ਨਿਰ੍ਹੇ ਬੇਜੋੜ ਬµਧਨ ਵਿਚ ਬµਨ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇµਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਆਏ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਪੜ੍ਹੇ ਬµਦਿਆਂ ਨਾਲ ਐਮ.ਏ. ਪਾਸ ਕੁੜੀਆਂ ਅਕਸਰ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਲੜਕੇ-ਲੜਕੀ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 15-20 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਫਰਕ ਵੀ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਇµਗਲੈਂਡ ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਪµਜਾਬ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਦਿਮਾਗੀ ਤੌਰ `ਤੇ ਤਾਂ ਤਕਰੀਬਨ ਖਾਲੀ ਹੀ ਹੁµਦੀਆਂ ਸਨ। ਬਸ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤਿµਨ ਰਾਰੇ (3 ੍ਰ’ਸ – ਰੲਅਦਨਿਗ, ੱਰਟਿਨਿਗ ੳਨਦ ਰਟਿਹਮਅਟਚਿ) ਹੀ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹੁµਦੀਆਂ ਸਨ। ਹਾਂ, ਕਲਫ ਕਹੀਆਂ ਲਾ ਕੇ ਤੇ ਸੋਹਣੇ ਜਿਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਉਹ ਵੱਡਿਆਂ ਘਰਾਂ ਦੇ ਦੇਸੀ ਕਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮੇ ਦੀਆਂ ਮਾਲਕ ਜਰੂਰ ਹੁੰਦੀਆਂਸਨ। ਜਿµਨਾ ਚਿਰ ਚੁੱਪ ਹੁµਦੀਆਂ ਸਨ ਉਨਾਂ ਚਿਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਮੂਰਤ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਤਾਂ ਨਿਰੀ ਘੈਂ ਘੈਂ ਤੇ ਤੈਂ ਤੈਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਕਈ ਸਮਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਸਾਵੀਂ ਸਿੱਕੀ ਬੀ.ਏ ਕਰਕੇ ਐਮ.ਏ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦੀਆਂ ਬਾਹਰਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਲੱਭਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜਾਰੀ ਸਨ। ਬਾਹਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਇਹ ਕਾਕੇ ਐਮ.ਏ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੱਲ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਐਮ.ਏ ਵਿਚ ਥਰਡ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਤਿµਨ ਘਰੋਂ ਚµਗਾ ਖਾਂਦੇ ਪੀਂਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੇ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੇਮੀ ਦਾ ਟਾਂਕਾ ਭਰਿਆ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਪਾਰਟੀ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆਈ ਸੀ। ਝੱਟ ਮµਗਣੀ ਪੱਟ ਵਿਆਹ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪੈ ਗਈ। ਇਹ ਪਟਾਕਾ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਮੀ ਨੇ ਆਮ ਜਿਹੇ ਦੋਸਤਾਂ ਜਾਂ ਵਾਕਫਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਿਲਣਾ ਹੀ ਬµਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਵੇਂ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਜਿਵੇਂ ਜੋਸਫ ਟਰੂਡੋ ਹੋਵੇ। ਜੋਸਫ ਟਰੂਡੋ ਉਦੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮµਤਰੀ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਖੈਰ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਠੀਕ ਠਾਕ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਚµਗੀ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਫਸਟ ਜਮਾਤ ਤੇ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਬੀ.ਏ ਆਨਰਜ਼ ਕਰਕੇ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ ਸੋਹਣੇ ਨµਬਰਾਂ ਤੇ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਐਮ.ਏ ਕਰਦੇ ਸਾਰ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਸiæਪ ਵੀ ਮਿਲ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਂ ਮੈਂ ਅਜੇ ਆਰਜੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਹੀ ਤੇ ਸਾਂ ਵੀ ਘਰੋਂ ਸੇਮੀ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ। ਮੇਰੇ ਮਾਪੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸਨ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਘਟੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵµਡ ਹੋ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ।
ਮੇਰੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਨਰਲ ਕੈਟਾਗਰੀ ਵਾਲੇ ਭਾਵੇਂ ਚµਗਾ ਸਕੋਰ ਵੀ ਕਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਤੇ ਚµਗੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਰਹੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਰਾਖਵੀਂ ਕੈਟਾਗਰੀ ਵਾਲੇ ਚµਗੀਆਂ ਮੱਲਾਂ ਮਾਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੇਮੀ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਧੋਬੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਹੁµਦਾ ਸੀ।
“ਸੇਮੀ, ਮੈਂ ਕੀ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ? ਕੀ ਇਹ ਸੱਚ ਏ?”
“ਭਾਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਆਪ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਸੱਚ ਹੀ ਏ।”
“ਪਾਰਟੀ ਕਿਹੜੇ ਪਿµਡ ਦੀ ਏ?”
“ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਨੇੜੇ ਬਸੀ ਮਹਿਮਾ ਸਿµਘ ਦੇ ਨੇ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਪਿµਡ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾ ਦੱਸੀਂ।”
“ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੇਖ ਪਰਖ ਵੀ ਲਿਆ ਏ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?”
“ਭਾਜੀ, ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਠੋਕ ਵਜਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਪਰਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਬਾਹਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਲੋਕ ਲੱਭਦੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇ।”
“ਲੜਕੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਤਾਂ ਦੇਖੀ ਹੋਊ?”
“ਭਾਜੀ, ਬਾਹਰਲਿਆਂ ਤੋਂ ਤਸਵੀਰ ਸਿੱਧੀ ਨਹੀਂ ਮµਗ ਹੁµਦੀ। ਅਗਲਿਆਂ ਲਈ ਸਾਡੇ ਜਿਹੇ ਹੋਰ ਬਥੇਰੇ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਐਮ.ਏ ਵੀ ਮਸਾਂ ਮਸਾਂ ਸਾਵੇਂ ਸਿੱਕੇ ਨµਬਰ ਲੈ ਕੇ ਕੀਤੀ ਏ। ਅਗਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਇµਜੀਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਡੁµਗਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰਾ ਆਸਮµਦ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਭੀਖੋਵਾਲ ਵਾਲੀ ਭੂਆ ਵਿਚ ਪਈ ਹੋਈ ਏ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਿਸੇ ਭਾਨੀਮਾਰ ਨੇ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਤਾਂ ਹੀ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਪਤਾ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੂਰਾ ਲੁਕੋਅ ਰੱਖਣਾ ਸੀ।”
“ਤੇਰਾ ਖਿਆਲ ਏ, ਮੈਂ ਵੀ ਦਾਅ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ?”
“ਕੀ ਪਤਾ ਹੁµਦਾ। ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਹੁਣ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰੀ ਦੀ ਪੂਛ ਵੀ ਲੱਗ ਗਈ ਏ। ਤੇਰੀ ਐਮ.ਏ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਉਹ ਵੀ ਚµਗੇ ਨµਬਰਾਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਥਰਡ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਐਮ.ਏ ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਸਾਇµਸ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਸੌ ਗੁਣਾ ਚµਗੀ ਏ।” ਉਹ ਹੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ।
“ਜੇ ਅਗਲੇ ਅਖਬਾਰ ਵਿਚ ਦੇ ਦੇਣ ਫਿਰ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਲੱਗ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਦੁਆਬਾ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ ਤਰਲੋ ਮੱਛੀ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਏ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਹੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਗਿਐ।”
“ਕੀ ਹੋ ਗਿਐ?”
“ਮੇਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਟੱਬਰ ਜਲµਧਰ ਰਹਿµਦਾ ਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਸੁਨੱਖੀ ਕੁੜੀ ਨੇ ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਵੀ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਦੀ। ਇµਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਇੱਕ ਜਨੌਰ ਜਿਹਾ ਆਇਆ। ਸੁਣਿਆ ਮਸਾਂ ਦਸ ਜਮਾਤਾਂ ਪਾਸ ਸੀ। ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਗਿਐ। ਵੀਹ ਗਜ ਦਾ ਘੱਗਰਾ ਸੱਠ ਗਜ ਦੀ ਗੇੜੀ ਦੇ ਗਿਐ।”
“ਮੇਰੀ ਭੂਆ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਤਰ ਦਿਮਾਗ ਏ। ਕੋਈ ਜਿµਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾ ਲਵੇ ਉਹਦੇ ਹੱਥੋਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਖੋਹ ਸਕਦਾ।”
“ਯਾਰ ਤੂµ ਐਮ.ਏ ਪਾਸ ਏਂ। ਐਮ.ਏ ਪਾਸ ਦਾ ਦਿਮਾਗੀ ਪੱਧਰ ਸੋਹਣਾ ਉੱਚਾ ਹੁµਦਾ ਏ। ਤੇਰੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦਾ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਤਾਂ ਮੇਲ ਹੋਣਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਏ?”
“ਵੀਰੇ, ਇµਗਲੈਂਡ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਪਹੁµਚ ਜਾਣਾ ਹੀ ਕਾਫੀ ਏ। ਉੱਥੇ ਸਾਡਾ ਕਾਹਦਾ ਸਟੈਂਡਰਡ ਏ? ਨਾਲੇ ਪਿµਡੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ 25 ਮੀਲ ਏ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ 25 ਹੀ ਚੋਅ ਹਨ। ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ ਮੀਂਹ ਪੈ ਜਾਵੇ ਬੱਸਾਂ ਚੋਆਂ ਵਿਚ ਫਸੀਆਂ ਅੱਧਾ-ਅੱਧਾ ਘµਟਾ ਘੈ ਘੈਂ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿµਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿੱਥੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਟਰੌਂਟੋ!! ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੀ ਸਾਡੀਆਂ ਇੱਧਰ ਦੀਆਂ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਏ।”
“ਸੱਚੀਂ?”
“ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਏ? ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੇ। ਉਹ ਅਗਲੇ ਹਫਤੇ ਦਿੱਲੀ ਉਤਰਨਗੇ। ਬਸ ਉਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਫਤਾ ਬਾਅਦ ਮµਗਣੀ ਕਰ ਜਾਣਗੇ। ਉਹ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ। ਮੈਂ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਟਰੌਂਟੋ ਹੋਵਾਂਗਾ।”
ਹਫਤਾ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ। ਪਾਰਟੀ ਪµਜਾਬ ਆ ਗਈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਣਸੋਆਂ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਕਿ ਲੜਕੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਸਨ। ਪµਜੇ ਭੈਣਾਂ ਹੀ ਭੈਣਾਂ ਸਨ ਭਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਾਪੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸਨ। ਪਿਓ ਨਿਰਾਤਾ ਸਿµਘ ਦਸ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪµਜਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਰਾਜਗਿਰੀ ਕਰਦਾ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਉਹਦੀਆਂ ਤਿµਨ ਕੁੜੀਆਂ ਪµਜਾਬ ਵਿਚ ਸਨ। ਘਰਵਾਲੀ ਹੱਲਿਆਂ ਵੇਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਦੀ ਕੁੜੀ ਇੱਧਰ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ। ਨਿਰਾਤੇ ਨੇ ਉਸਤੇ ਚਾਦਰ ਪਾ ਲਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਘਰਵਾਲੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿµਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਟਰੌਂਟੋ ਉਹਦੇ ਪਾਸ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਹੋਰ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਹੋਈਆਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੁਣ ਸੇਮੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਲੜਕੀ ਗੇਲੋ ਇਧਰੋਂ ਪµਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਪµਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਸੇਮੀ 23 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ। ਸੇਮੀ ਦੀ ਭੂਆ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਅµਤਾਂ ਦਾ ਸµਭਾਲ ਸµਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੜਕੀ ਗੇਲੋ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤਾ ਦੱਸਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਮਿੱਤਰਾਂ ਤੇ ਵਾਕਫਾਂ ਨੂੰ ਮµਗਣੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ ਮਿਲ ਗਏ। ਇਸ ਰਸਮ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਦਸ ਕੁ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਕੁੜੀ ਤੇ ਕੁੜੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵਾਪਸ ਟਰੌਂਟੋ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਸੇਮੀ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪੱਬ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੱਗ ਰਹੇ। ਉਹਦੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਂਝੇ ਮਿੱਤਰ ਤੇ ਵਾਕਫ ਜੈਬੀ, ਜੀਤੀ, ਭੀਰਾ, ਦੇਵ ਤੇ ਜੱਸ ਸਭ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਸਨ – ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਚੱਜ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਨਾ ਕਿਤੇ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ਦਾ ਹੀਲਾ ਬਣਨਾ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਘਰ ਅਮੀਰ ਸਨ, ਥੋੜ੍ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਖਾਸ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬੀ.ਐਡ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਮਿਲਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਸੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਟਾਈਪ ਤੇ ਸ਼ਾਰਟਹੈਂਡ ਦਾ ਕੋਰਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਸਾਰੇ ਬਸ ਬਾਹਰ ਤੇ ਆਸ ਰੱਖੀ ਬੈਠੇ ਸਨ।
ਆਖਰ ਸੇਮੀ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਪੂਰੇ ਹੁµਦੇ ਗਏ। ਜਦ ਵੀ ਸੇਮੀ ਨੇ ਮਿਲਣਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤਾਂ ਬੜਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਨਾ। ਦੋ ਕੁ ਵਾਰ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕਾਕਟੇਲ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸੇਮੀ ਦੀ ਬੜੀ ਚਾਪਲੂਸੀ ਕਰਨੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਅੱਕਾਂ ਵਿਚ ਰਿµਡ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਾਂਗ ਲੱਗਦਾ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਉਹਦੀ ਮµਗੇਤਰ/ਪਤਨੀ ਦੇ ਫੋਨ ਆਉਣੇ। ਫੋਨ ਤੇ ਹੋਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸ ਦੱਸ ਕੇ ਉਹਨੇ ਫੁੱਲਾ ਨਾ ਸਮਾਣਾ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੈੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਜ਼ਰ ਆ ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਫਟਰ ਆਲ ਮੈ ਐਮ.ਏ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਲੋੜੀਂਦੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵੀ ਬਣਾ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਮੈਂ ਮਾੜੇ ਬਾਹਰਲੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਢੁੱਕਵੇਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੱਧ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿµਦਾ ਸਾਂ। ਉਹ ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਆਈ ਪਾਰਟੀ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਸµਦ ਕਰ ਹੀ ਲਊ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਐਮ.ਏ ਸਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਿਆਨ ਸੀ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਦਿਲ ਲਗਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਤੀ ਰਵੱਈਆ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅµਦਰ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਜਵਾਲਾ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਮਚੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਸੇਮੀ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਫੜਨ ਦਾ ਵਕਤ ਆ ਹੀ ਗਿਆ। ਜੈਬੀ, ਜੀਤੀ, ਭੀਰਾ, ਦੇਵ ਤੇ ਜੱਸ ਸੇਮੀ ਨਾਲ ਪਰਛਾਵਾਂ ਬਣ ਕੇ ਘੁµਮਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਸਾਂ ਤੇ ਸੇਮੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਦੀ ਕਦੀ ਹੀ ਕੱਢਦਾ ਸਾਂ। ਸੇਮੀ ਦੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਿੱਤਰ ਉਸ ਨਾਲ ਸ਼ਾਪਿµਗ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਫਿਰਨ, ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚੋਂ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਬਣਵਾਉਂਦੇ ਫਿਰਨ, ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਲੈਂਦੇ ਫਿਰਨ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵਾਕਫ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਬੁੱਕ ਵੀ ਕਰਦੇ ਫਿਰਨ। ਇਵੇਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸੇਮੀ ਕੋਈ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੋਵੇ, ਬਾਕੀ ਸਭ ਉਸ ਦੇ ਅਹਿਲਕਾਰ ਹੋਣ। ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੇਮੀ ਤੇ ਪੂਰੇ ਪੈਰਾਸਾਈਟ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਯਾਦ ਆ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਛੋਟੇ ਹੁµਦੇ ਪਿµਡੋ ਸiæਵਾਲਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਪਿµਡ ਤੋਂ ਖੜ ਲੈਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਾਂ। ਗੱਡਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਰਾਹ ਵਿਚ ਇੱਕ ਟਾਹਲੀ ਦਾ ਬੜਾ ਭਾਰਾ ਦਰੱਖਤ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਮੋਟਾ ਤਣਾ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਉੱਪਰ ਜਾ ਕੇ ਦੋ ਸਾਂਗੜਾਂ ਵਿਚ ਵµਡ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਂਗੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਪਿੱਪਲ ਦਾ ਹਰਾ ਭਰਾ ਬੂਟਾ ਉੱਗਿਆ ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਟਾਹਲੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਖੋੜ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਣਾ ਦੇਖੋ ਟਾਹਲੀ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੂਟਾ ਪਾਲ ਰਹੀ ਏ। ਇਹ ਪਿੱਪਲ ਦਾ ਬੂਟਾ ਟਾਹਲੀ ਦਾ ਪਰਜੀਵੀ(ਪੳਰੳਸਟਿੲ) ਹੁµਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਸੇਮੀ ਦੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਇਹ ਸਭ ਮਿੱਤਰ ਤੇ ਵਾਕਫਕਾਰ ਸੇਮੀ ਦੁਆਲੇ ਸਿਮਟੇ ਪੈਰਾਸਾਈਟ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮਿੱਤਰ ਟੋਰੋਂਟੋ ਪਹੁµਚ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਨਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਕੋਈ ਜੁਗਾੜ ਕਰ ਦੇਊ। ਆਫਟਰ ਆਲ ਅਗਲੇ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਾਲੀਆਂ ਸਨ। ਜੈਬੀ ਤੇ ਜੀਤੀ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠਾਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕµਮ ਬਣਿਆ ਕਿ ਬਣਿਆ। ਉਹ ਤਾਂ ਹੁਣ ਸੇਮੀ ਦੀ ਧੁਰ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੱਕ ਸµਗਤ ਕਰਨਗੇ ਹੀ। ਇਹ ਸਭ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੀ ਸੇਮੀ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਲੀ ਗਿਲੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਜੈਬੀ ਤਾਂ ਜੀਤੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਸੇਮੀ ਦੇ ਵੱਧ ਨੇੜੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰਾ ਵੀ ਬਾਹਰ ਟਾਂਕਾ ਫਿੱਟ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸiæੱਦਤ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਕਿµਨਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ, ਕੀਟਸ, ਸ਼ੈਲੀ, ਮਿਲਟਨ ਤੇ ਟੈਨੀਸਨ ਨੇ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬ ਹੀ ਲਿਆ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਸ਼ਾਦੀ ਲਈ ਚੋਣ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਹੁਣ ਕਾਫੀ ਵੱਧ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜਾਉਣ ਨਾਲ ਬµਦੇ ਦੇ ਚੋਣ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੈਬੀ ਐਂਡ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਅµਦਰਲੀ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀ ਸੀ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਤਾਂ ਉਲਟ ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਮੇਰੀ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ ਮੇਰੇ ਇµਗਲੈਂਡ ਕੈਨੇਡਾ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇµਨੀ ਕੁ ਲਾਲਸਾ ਜਰੂਰ ਰੱਖੀ ਬੈਠਾ ਸਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਉੱਧਰ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਫੈਲੋਸiæਪ ਦੁਆ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਕµਮ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਸੇਮੀ ਜਿਹਾ ਨਵਾਂ ਬµਦਾ ਉੱਧਰ ਜਾ ਕੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਫਿਰ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚ ਮਾੜਾ ਮਾੜਾ ਤਾਂ ਆ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਏ ਕਿ ਜੇ ਆਪਣਾ ਮਿੱਤਰ ਬਾਹਰ ਸੈਟ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕੱਲ ਨੂੰ ਇਹ ਮੇਰੇ ਕਿਸੇ ਕµਮ ਵੀ ਆ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਮੈਂ ਸੇਮੀ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ ਹੀ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦੇਣਾ ਸੀ ਪਰ ਮੈਂ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੱਕ ਜਾ ਕੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾ ਹੀ ਲਿਆ। ਜਦ ਜੈਬੀ ਤੇ ਜੀਤੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਉਹ ਮੇਰੇ ਤੇ ਹੱਸਣ ਵੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਈਰਖਾ ਵੀ ਕਰਨ। ਉਹ ਸੋਚਣ ਕਿ ਉਹ ਸੇਮੀ ਦੇ ਵੱਧ ਨੇੜੇ ਸਨ ਤੇ ਐਮ.ਏ ਦਾ ਸਕੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹਦੇ ਜਿਹੇ ਹੀ ਸਨ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਮੈਂ ਚµਗਾ ਭਲਾ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ – ਉਹ ਵੀ ਅµਗਰੇਜ਼ੀ ਦਾ – ਸੇਮੀ ਤੇ ਪੈਰਾਸਾਈਟ ਕਿਉਂ ਬਣ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਉਹ ਤਾਂ ਸੇਮੀ ਦੀ ਚਾਪਲੂਸੀ ਲਈ ਅੱਡੀਆਂ ਗੋਡੇ ਰਗੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੇਮੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁµਚ ਕੇ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿµਦਾ ਅਜੀਬ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸਾਂ।
ਜਿਸ ਦਿਨ ਜਾਣਾ ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਵਾਹਣ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਉਣਗੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਉਸਦੇ ਮਾਂ ਪਿਓ ਨਾਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੈਸੇ ਵੀ ਵਾਧੂ ਜਿਹਾ ਭਾਰ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਾੜਾ ਮਾੜਾ ਡਰ ਵੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇµਜ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਵਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਸੇਮੀ ਦੀ ਉਡਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਪਤਾ ਸੀ।ਮੈਂਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੋਂ ਸਿੱਧੀ ਪਠਾਨਕੋਟ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੀ ਬੱਸ ਫੜੀ। ਦਿੱਲੀ ਅµਤਰਰਾਜੀ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਮੈਂ ਆਟੋ ਲਿਆ ਤੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੇ ਪਹੁµਚ ਗਿਆ। ਸੇਮੀ ਹੋਰੀਂ ਉੱਥੇ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਘµਟਾ ਕੁ ਬਾਅਦ ਪਹੁµਚੇ। ਜਦ ਉਹ ਪਹੁµਚੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਸੇਮੀ ਜਿਹੇ ਕੇਸ ਮੈਨੂੰ ਉੱਥੇ ਕਈ ਦਿਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਉੱਤਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ। ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਮ ਅੱਖਾਂ ਮੇਰੇ ਜਿਹੇ ਆਮ ਸ਼ਹਿਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਜਦ ਸੇਮੀ ਹੋਰੀਂ ਪਹੁµਚੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੈਲੋ ਹੈਲੋ ਹੋਈ। ਜੈਬੀ ਤੇ ਜੀਤੀ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਖਾਮਖਾਹ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਬਿਨ ਬੁਲਾਇਆ ਅਖੌਤੀ ਸਨੇਹੀ ਵੀ ਸਮਝ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੇਮੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਫੂਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਾ ਰਿਹਾ। ਆਖਰ ਉਸਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਹਰ ਸੇਮੀ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਸੀਂ ਤਿµਨ ਰਹਿ ਗਏ।
“ਅਵਤਾਰ, ਬੜੀ ਦੂਰ ਤੱਕ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਸੇਮੀ ਦਾ”, ਜੈਬੀ ਲਾਚੜ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, “ਚਮਚਾਗਿਰੀ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਹੁµਦੀ ਏ।”
“ਮੈਂ ਤਾਂ ਚਮਚਾ ਹੀ ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਕੜਛੇ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਹੋ। ਤੁਹਾਡੀ ਹਾਲਤ ਉਸ ਮੱਖੀ ਜਿਹੀ ਏ ਜਿਹੜੀ ਮੱਝ ਉੱਪਰ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੱਝ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਚੀ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਏ।”
“ਤੂµ ਐਮ.ਏ ਦੇ ਚµਗੇ ਭਲੇ ਨµਬਰ ਲੈ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਲੱਭ ਚੁੱਕਾ ਏਂ। ਅਸੀਂ ਸਭ ਪਾਸਿਓਂ ਖਾਲੀ ਫਿਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿµਨੀਆਂ ਮਰਜ਼ੀ ਸੇਧਾਂ ਲਗਾਈ ਜਾਹ, ਅਗਲੇ ਚਲਦੇ ਪੁਰਜੇ ਘਰ ਵੀ ਦੇਖਦੇ ਆ। ਤੇਰੇ ਜਿਹੇ ਠਿਠਪੂµਝੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ ਦਿµਦੇ। ਅਗਲੇ ਨਿਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈਨਹੀਂਦੇਖਦੇ। ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾ ਲੈ, ਸੇਮੀ ਨੇ ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ। ਉਹ ਸਾਡਾ ਯਾਰ ਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੀ ਵਾਰੀ ਹੀ ਆਊ!”
ਮੈਂ ਬਹਿਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਮੂਰਖਾਂ ਨਾਲ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਤਾਂ ਇµਨੇ ਭੂਤਰੇ ਪਏ ਸਨ ਕਿ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਨਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਅਸਲ ਕਿਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਆਇਆ ਸਾਂ।
ਸੇਮੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਕµਮ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਕµਮ ਤਾਂ ਯੂ.ਪੀ.ਐਸ.ਸੀ ਦਫਤਰ ਜਾ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਾ ਫਾਰਮ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਉਸ ਦਿਨ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ ਸੀ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਫਾਰਮ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਖੁµਝ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਜਦ ਫਾਰਮ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇੱਕ ਸਨੇਹੀ ਨੂੰ ਅµਤਰਰਾਜੀ ਬੱਸ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਅਲਵਿਦਾ ਵੀ ਕਹਿ ਦਈਏ। ਇੱਕ ਪµਥ ਦੋ ਕਾਜ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਅµਬਾਂ ਦੇ ਅµਬ ਗੁਠਲੀਆਂ ਦੇ ਦਾਮ!
ਮੈਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜੈਬੀ ਤੇ ਜੀਤੀ ਜਿਹੇ ਚਿੱਚੜਾਂ ਦਾ ਮੂਰਖ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਾਹਰਲੇ ਬੇਜੋੜ ਤੇ ਨਰੜ ਰੂਪੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤੀ।